Herkesin farklı bir düşünme mekanizması olduğundan pilleri birkaç farklı yoldan anlatmayı deneyeceğim.Öncelikle pillerin en basit şekliyle nasıl çalıştığını daha sonra da kendi dizüstü bilgisayarımın pillerini açarak içlerinde ne olduğunu size göstermeye çalışacağım.Bu arada da pil ömrünü uzatmak için neler yapmanız gerektiği ve güvenlik uyarıları gibi bilgiler vereceğim.
PİL TEKNOLOJİSİ
Günümüzde en çok kullanılan iki pil kimyası vardır Nikel Metal Hidrid(NiMH)ve Lityum-iyon(Li-ion).Her iki teknolojide eski Nikel-Kadmiyum(NiCad pil teknolojisinin yüksek yoğunluk eksikliği ve hafıza etkisi(memory effect)gibi eksikleri üzerine yapılan geliştirmelerle ortaya çıkmıştır.
NiMH ve Li-ion Karşılaştırması
NiMH Li-ion Maliyet Düşük Yüksek Ağırlık Daha Ağır Daha Hafif
Enerji Yoğunluğu kilogram başına 60+Watt-saat kilogram başına 200 Watt-saat
Kendinden Boşalma(Self Discharge)20 C derecede her ay 30%15.5 C derecede her ay 5%
En Yüksek Doldurma Hızı Kapasite bölü10 Kapasite bölü 2
Döngü ömrü~300 döngü 12-18 ay arası(döngü sayısı önemsiz)
Derin Boşalma(Deep Discharge)büyük ihtimalle pili öldürür kesinlikle pili öldürür
Yüksek Isı Hücreler genişler ve sızma yapabilir Pili patlatabilir
Kullanılan Koruma Devreleri Genellikle gazı sıvıya çeviren kimyasal bir katalizör eklenir.Yüksek sıcaklık kapatma,Basınç düşürme gaz çıkışı,Aşırı şarj kesmesi,Aşırı boşalma koruması,Kısa devre koruması
Saklama Koşulları Boş olarak saklanabilir 40% dolu,soğutulmuş ama donuk değil
Pillerin Doldurulması Ve Bakımı
Her yönden Li-ion piller çok titizler.Yukarıdaki tablodan da görebileceğiniz gibi bu tip pillerin bozulması için çok küçük şeyler yetebiliyor.Fazla ısıyı veya fazla soğuğu sevmezler.Derin boşalma(deep discharge),hızlı doldurma veya boşaltma gibi şeylerden nefret ederler. Eğer piller boşken çalıştırmaya çalışırsanız hemen bozulurlar.Diğer taraftan NiMH piller nispeten daha güvenli ve daha az zehirlidir.Bu tip piller yüksek sıcaklıkları sevmezler ve bir rafta unutulurlarsa birkaç ay içerisinde boşalırlar.Tekrar tam kapasite çalışabilmeleri için birkaç kez doldurup boşaltma döngüsünün uygulanması gerekir.
Yanlış kullanım yüzünden ortaya çıkabilecek sorunlardan kaynaklanan patlama tehlikesi azdır.Her ne kadar blogların ve gazetelerin söylediğine ters olsa da satılan milyonlarca pilden sadece birkaç yüz tanesi alev alır ve bunlarında çok küçük bir kısmı patlar.Böyle bir şeyin başınıza gelme ihtimali kafanıza bir meteor düşmesi ihtimalinden daha azdır.Ancak Li-ion pilleri düzgün kullanmazsanız kapasitelerini kolayca kaybederler bu yüzden"bakım ve besleme"önemlidirPil Ömrünü Kısaltmak İçin
1.Yöntem:Pişirme
Neredeyse bütün yeni dizüstü bilgisayarların sıcaklığı uzaklaştırmak için bir fanı vardır.Ancak ne yazık ki bazen yanlış kasa tasarımı yüzünden ısı doğrudan pillerin üzerine aktarılır.Özellikle Li-ion piller için pişirme etkisi dediğimiz bu durum pil ömrü için bir numaralı düşmandır.%40 dolu konumda soğuk bir ortam saklanan Li-ion piller on yıl boyunca bozulmadan bekleyebilir.Ancak duvara takılı bir dizüstü bilgisayarın içinde pişirildiklerinde ömürleri 12-18 aya kadar düşer.
Eğer aradan bir yıl geçtikten sonra dizüstü bilgisayarınızın eskisi kadar uzun çalışmadığını düşünüyorsanız cevap belli:Sıcaklık!Bilgisayarınız duvara takılıyken pili sisteminize bağlı kullanmak elektrik kesilmelerine karşı bir önlem sağlayabilir ancak çoğu zaman pilinizin ömrünü fazla ısıdan dolayı tüketir.Bu durum dizüstü bilgisayar soğutucularının işe yaradığını gösterir mi?Belki!Peki dizüstünüz hep masaüstünde duruyorsa?Pilinizi dolu bir şekilde buzdolabında tutmak daha iyi olmaz mı?
Pil Ömrünü Kısaltmak İçin
2.Yöntem:Hızlı Doldurma
Pil kimyasından bağımsız olarak pek çok dizüstü bilgisayar pil hücrelerini hızlı doldurmaya çalışır.Hızlı dolum işlemi pilinizin ısınmanıza neden olur ve pilin içindeki kimyasal maddelerin buharlaşarak kaybolmalarını sağlar.Bu durum pilinizin çok daha çabuk eskimesine neden olacaktır. NiMH piller genellikle birkaç yüz kere doldurma boşaltma döngüsüne sahipken hızlı şarj işlemi bu döngü sayısını ciddi şekilde azaltır.Ek olarak pilinizde olan herhangi bir hatanın daha da kötü olmasına neden olur. Dizüstü üreticilerinin isteğe bağlı olarak pil doldurma hızını düşürebilen bir ayar koymaması gerçekten üzücü.
Satın Alma İpuçları
Sonuç olarak bir gün yeni bir pil almak zorunda kalacaksınız. Hatta çoğu zaman daha yüksek kapasiteli bir pil çıktığında ötekinin eskimesi beklenmeden piller değiştirilir.
İki pili karşılaştırmak için en temel kural şudur:
Kapasiteyi(mAh) Gerilim(V)ile çarpın ve Watt-Saat değerini bulmak için 1000'e bölün.
Örnek olarak:
Kullandığınız pil üzerindeki mAh ve gerilim değerlerini okuyun. Daha sonra bunları çarpın ve çıkan sonucu 1000'e bölün. Eğer pilinizin üzerinde Ah yazıyorsa zaten 1000'e bölünmüş olarak geldiğinden yeniden bölmenize gerek yoktur. Eğer elinizde 10.8V @ 4400 mAh piliniz varsa:10.8 x 4400 / 1000 = 47.52 veya kabaca 48 Watt Saat(Wh).Bu sayı herhangi iki pili karşılaştırabilmeniz için tek bir enerji ölçüsü kullanabilmenize imkan sağlıyor. Elinizdeki pil 48 Wh değerine sahipse ve reklamlarda 95 Wh değerine sahip bir pil gördüyseniz şu anki pilinizden iki kat daha iyi olduğunu düşünebilirsiniz.Düşük ve yüksek kapasiteli piller genellikle hücre sayısına göre belirlenebilir.Daha fazla hücre daha büyük pil demektir
Eğlenceli Bölüm:İki Dizüstü Bilgisayar Pilinin İç Yapısı
Pillerin teorisinden biraz bahsettikten sonra korkutucu otopsi aletlerimi(tornavida)ortaya çıkarmanın ve bir dizüstü bilgisayarın pilinin içinde ne olduğunu görmenin vakti geldi.Bir şeyin altında yatan teknolojiyi anlayabilmek için en iyi şey onu parçalara ayırmaktır.Patlayan piller söz konusu olduğunda pek çok insan üreticinin kesinlikle pillerin içini açmayın talimatına uyarlar. Bu benim için geçerli değil...
Çoğu dizüstü bilgisayar üreticisi pillerini herhangi bir zorlama izini hemen belli edecek şekilde tasarlar.Pilleri kendi başınıza açmanızı iki neden dolayı önermiyorum:
1)Yanlışlıkla tornavidayı elinizden kaçırırsanız ve hücrelerden birisini kısa devre yaparsanız zarar görebilirsiniz!
2)Bir dizüstü bilgisayar pilini tekrar bir araya getirmek zor bir iştir!Dizüstü bilgisayar pilini açmak için bazı geçerli nedenler olabilir:
1)Pilinizi yakmışsınızdır ve kendiniz müdahale etmek istiyor olabilirsiniz.
2)Daha fazla başarım istiyorsunuzdur ve piliniz üzerinde değişiklik yapacaksınızdır.Dikkat edin ne yaptığınızı bilmiyorsanız ne ben ne de infoteknoloji.blogspot.com sonuçlarından sorumlu tutulamaz.
Çoğu büyük markanın pilleri Japonya tarafından üretiliyor ve bunların da önemli bir kısmı Sony Energytec imzalı.Bunun temel nedeni pil teknolojisi konusunda Sony'nin ileri seviye tecrübeye ve bilgiye sahip olmasıdır. Gördüğünüz gibi Sony pil teknolojisinin daha güvenli olması konusunda ciddi ilerleme kaydetmiş fakat yine de bu ürünleri %100 güvenli yapmak imkansızdır.Şu ana kadar bildirilen patlayan pil haberlerinin büyük bir çoğunluğunda üzerinde herhangi bir koruma devresi olmayan Çin malı isimsiz piller başrol oynuyor.Ancak bu durum markalı pillerin herhangi bir sorun yaratmayacağı anlamına da gelmez.
Pil teknolojisinin geleceği ne olacak?
Yakıt hücreli piller konusunda büyük bir umut var.Bu teknoloji,benzin gibi yoğun enerji taşıyabilen bir sıvının veya jelin bir çeşit depolama kutusu içinde taşınabilir aygıtınıza yerleştirilmesini gerektiriyor.Alkol ya da diğer hidrokarbon sıvılar yüksek yoğunlukta enerji taşıdıkları için tercih ediliyorlar.Bu teknolojinin gelişip,günümüz pil yapısının yerini alıp alamayacağını bekleyip göreceğiz.
Dikkat Edilmesi Gereken On Şey
Dizüstü bilgisayar pilinizi serin tutun ve hem bilgisayarınızın hem de pilinizin ömrünü ciddi şekilde uzatın.
"Hızlı şarj"özelliği olan bilgisayarlar pil ömrünü çok çabuk harcarlar.
Pilinizi sık sık doldurma boşaltma döngüsüne sokarsanız daha çabuk eskimesine neden olursunuz.
Pilleri karşılaştırmak için Watt-saat birimini kullanın(gerilim x mAh/ 1000).
İyi bir nedeniniz yoksa dizüstü bilgisayarınızın pilini açmayın!
Li-ion %100 güvenli değildir fakat bir patlamanın sizin başınıza gelme ihtimali çok düşüktür.
NiMH piller daha güvenlidir fakat kapasiteleri düşüktür.
Li-ion piller sıcak dizüstü ortamı nedeniyle 12-18 ay içinde eskirler.
NiMH pilin ömrü genellikle döngü şeklinde belirtilir(300 doldurma ve boşaltma).
Basit görünen dizüstü bilgisayarınızın pili son derece renkli bir içeriğe sahip olabilir!
Post A Comment:
0 comments:
Yorum Gönder